İzzətlilik nədir, təvazökarlıq nə? Bunların ifrat-təfriti necə olur?

203

Ustad Şəhid Mütəhhəri buyurur: "İnsandan başqa qalan məxluqlar öz fitri və instinktiv hisslərinin dairəsində fırlanarlar.

Ancaq insan tək məxluqdur ki, öz sifətlərini fəzilətə çevirmək qabiliyyətinə malikdir. O, öz iradə və ixtiyarı ilə öz mahiyyətini yaradar və özünü heyvanlardan aşağı mərtəbəyə də sala bilər, mələklərdən üstün səviyyəyə də qaldıra bilər.

İnsan kəraməti, insan əxlaqını tərbiyə etməyə qadirdir. İnsan əxlaqının bünövrəsini o əqidədə qurar ki, o, varlıq aləminin ən şərafətli və kəramətli varlığıdır.

İnsanın sadəcə öz batininə müraciət etməsi kifayətdir. Onun nəfsi məkarim əxlaqa boyanarsa, qalan başqa müqəddəs əxlaqlar insanda canlanar.

Bütün rəzil sifətlər insanı tərk edər. Əgər fəzilətli əxlaqi sifətlər insanda dirçələrsə, bu cür insan artıq bir daha doğru yoldan çıxmaz və büdrəməz.

Yalan dalınca getməz. Əmanətə xəyanət etməz. İzzəti əldən verməz. Kəlam iffətinə riayət edər. Qeybət ardınca getməz.

Bu səbəbdəndir ki, Əmirəl-möminin (ə) oğlu İmam Həsənə (ə) buyurur: "Oğlum! Şəxsiyyətini və nəfsini əziz tut və hər bir alçaq pisliyə bulaşmaqdan üstün bil, baxmayaraq ki, səni meyil etdiyin şeyə çatdırsa belə.

Çünki sən əldə verdiklərinin qarşısında sənin şəxsiyyətinə bərabər ola biləcək bir şey əldə etməzsən. Ona görə də zərər edərsən".

Əgər tərbiyə zamanı insan, kəramətinə diqqət etməzsə və onun qədrini bilməzsə, o, öz şəxsiyyətinə dəyər verməz. Ona görə də nəfsi hər bir iş üçün hazır olar. İstər yaxşı iş olsun, istərsə də pis.

Əmirəl-möminin (ə) buyurur: "O kəsin ki, nəfsi yanında xar olar - ondan xeyir ümid etmək olmaz".

Ancaq insan kəraməti deyildikdə, insanın özünü başqalarından üstün tutub lovğalanması nəzərdə tutulmur. İnsanın Allah tərəfindən verilən nemətlərə diqqət etməsi nəzərdə tutulur.

Kəramət - böyük bir nemətdir ki, Allah tərəfindən insana verilmişdir. Hər kim bu neməti tanıyar və ona diqqət edər - xeyir əldə edər. Hər kim diqqət etməz - həyatda xar və zəlil olar.

Hər kim kəramətinə diqqət edər - təvazökar insan olar. Təvazö o demək deyildir ki, özünü başqaları yanında xar edəsən və alçaldasan.

Xeyr, təvazö odur ki, insan qarşısında olan şəxsə dəyər verər və onu əziz tutar. Ona ehtiram göstərər, nəinki qarşısında zəlalətliyini büruzə verər. Əksinə ona hörmət edərək, öz şəxsiyyətinin nə qədər dəyərli olduğunu ona nümayiş etdirər.

İslam dini heç bir kəsə icazə vermir ki, təvazö bəhanəsi ilə özünü başqalarının yanında xar etsin. İnsani kəramətini ayaqlar altına atsın. Mühüm olanı budur ki, təvazö göstərərək, insan kəramətini itirməməlidir və şəxsiyyətini qorumalıdır.

İmam Əli (ə) buyurur: "Təvazökarlıq insanı ucaldar".

Bəli, dinimiz bu cür təvazökarlığı bəyənir.