İslam dininin ən çox dəyər verdiyi məfhumlardan biri də insan heysiyyatı və şəxsiyyətidir. Dinimiz heç kimin aşağılanmasına, təhqir olunmasına icazə vermir. Hər kəsin canı, malı, namusu kimi heysiyyatı və ehtiramı da İslamda qorunur.

Bir şəxsi təhqir etmək, qəlbini qırmaq ən böyük günahlardan sayılır. Hətta hədislərdə möminin qəlbi Kəbəyə bərabər və ondan uca tutulur. Bəzi ariflər bu hədislərə əsaslanaraq, bir möminin qəlbini qırmağı Kəbəni dağıtmaqdaqdan daha ağır günah kimi dəyərləndirmişlər.

İslam dini nəinki insanın üzünə təhqir etməyə icazə vermir, hətta onun iştirakı olmadan belə, mənfi xüsusiyyətlərini ifşa etməyi, müzakirəyə çıxarmağı qadağan edir. Buna qeybət deyirlər. Ayə və hədislərdə möminin qeybətini danışmaq ölünün ətini yeməyə bərabər tutulub. Diqqət edin ki, burada hətta mənfi xüsusiyyətlərdən belə, danışmaq istisna edilmir. Bir şəxsin hər hansı xoşagəlməz cəhətlərini, onun özünün razı olmadığı tərzdə müzakirəyə çıxarmaq və adını hallandırmaq da qeybət sayılır. Əgər bir şəxs haqqında onun özünün iştirakı olmadan deyilənlər yalandırsa - iftiradır, doğrudursa - qeybətdir. Bunların hər ikisi günahdır.

Dinimiz təkcə diri insanın deyil, ölünün də ehtiramını saxlamağı əmr edir. Ölünün cəsədini təhqir etmək, qəbrinə hörmətsizlik göstərmək, adını nalayiq şəkildə çəkmək yasaq edilib. Bütün bunlar İslam dininin insan şəxsiyyətinə nə qədər böyük dəyər verdiyinin göstəricisidir.

Dinimizin xüsusi həssaslıqla yanaşdığı təbəqələrdən biri də fiziki cəhətdən qüsuru olan şəxslərdir. Müsəlmanlar bu cür şəxslərə xüsusi qayğı ilə yanaşmalı, onların cəmiyyətdən təcrid olunmalarına, özünə qapanmalarına, özünü artıq və lazımsız biri kimi hiss etmələrinə imkan verməməlidirlər.

Fiziki cəhətdən qüsurlu şəxslər tarixin bütün dönəmlərində mövcud olmuşlar. Ekoloji şərait və texniki vasitələrin artımı nəticəsində əhalinin nöqsanlı təbəqəsinin say çəkisi də getdikcə artır. Statistik göstəricilərı görə, əgər 1970-ci illərdə dünya əhalisinin təqribən 10 faizinin fiziki qüsura malik olduğu qeydə alınmışdısa, 2010-cu ildə bu göstərici 15 faizə yüksəlmişdir.

Təbiidir ki, İslamın ilk dövrlərində (sədrül-İslam), Həzrət Mühəmməd Peyğəmbərin (s) və məsum imamların (ə) zamanında da fiziki cəhətdən qüsurlu şəxslər yaşamışlar. Tarix və rical kitablarında onlarla əlil səhabə haqqında məlumat verilir. İstər şiə, istərsə də əhli-sünnənin hədis məcmuələrində bu səhabələrdən nəql edilmiş yüzlərlə hədis mövcuddur. Maraqlıdır ki, İslam tarixində özünəməxsus yer tutmuş, mühüm hadisələrdə aparıcı rol oynamış, hədis ravisi kimi məşhurlaşmış şəxslərin arasında da fiziki nöqsanı olanların adlarına rast gəlirik.

Mühüm nöqtələrdən biri bundan ibarətdir ki, Peyğəmbər (ə) zamanında yaşamış əlil səhabələrin adları qeyd edilərkən, bir qayda olaraq, onlara bu əlilliyi göstərən ləqəb qoşulmamışdır. Çünki əziz Peyğəmbərimiz (s) fiziki qüsurlu şəxslərin nöqsanını üzə vurmağı, onları bu nöqsanı qabardan ləqəblərlə çağırmağı qadağan edirdi. Dinimizdə şəxsin özünün acığı gələcəyi təqdirdə ona "uzun", "pota", "gombul", "çəpgöz", "çolaq", "keçəl", "kor", "pəltək", "dəli" kimi ləqəblər qoşmaq, özü olmadığı zaman belə, onu bu ləqəblərlə adlandırmaq günah sayılır.

Təfsirlərdə qeyd edildiyinə əsasən, Peyğəmbərin (s) bəzi xanımları öz aralarında bir-birini ləqəblə çağırıb məsxərə edirdilər. Məsələn, ümmül-möminin Ümmi-Sələmənin və ya ümmül-möminin Zeynəb bint Xüzeymənin boyu qısa olduğu üçün, ümmül-möminin Aişə ona istehza edib, eyibini üzə vururdu. Peyğəmbər (s) bu hərəkətə görə onları danlamışdı. Hətta bəzi təfsirlərdə "Hücurat" surəsinin 11-ci ayəsinin bu münasibətlə nazil olduğunu yazmışlar: "Ey iman gətirənlər! Bir qövm digərini lağa qoymasın. Ola bilsin ki, onlar (lağa qoyulanlar) o birilərindən (lağa qoyanlardan Allah yanında) daha yaxşı olsunlar. Qadınlar da bir-birinə (rişxənd eləməsinlər). Bəlkə, onlar (rişxənd olunanlar) o birilərindən (rişxənd edənlərdən) daha yaxşıdırlar. Bir-birinizə tənə etməyin (ayıb tutmayın) və bir-birinizi pis ləqəblərlə çağırmayın. İman gətirdikdən sonra fasiq adını qazanmaq necə də pisdir. Məhz tövbə etməyənlər zalımlardır! (Özlərinə zülm edənlərdir!)" (Hücurat, 11).