Ana həmişə irəlidirmi?

205

Düzdür ki, ananın övlad barəsində qatlaşdığı zəhmətlər ataya nisbətən təbii olaraq artıqdır və övladların müxtəlif üzücü, ağır zəhmətlərinə, əzab-əziyyətlərinə, xüsusilə hamiləlik və doğuş zamanı dözmək analar üçün son dərəcədə çətindir. Amma atalar təbiət və xilqət cəhətindən daha çox təfəkkür və təəqqül məziyyətlərinə malik olduğundan, onların hərəkətləri, mühakimə yürütməsi ehsasatlardan (emosiyalardan) uzaq olduğuna görə, övladların xeyir və mənfəətlərini anadan daha yaxşı dərk edirlər, onu xatırladırlar.

Müqəddəs İslam şəriətində ata övladların qəyyumu hesab olunaraq onların üzərində vilayət və ixtiyar sahibidir. Amma ana belə bir imtiyazdan, azacıq vilayət və ixtiyar sahibi olmaqdan məhrum olmuşdur. Bu cəhətdən İmam Baqirdən (ə) nəql olunan hədisdə atanın hüququ ən yüksək bir hüquq kimi təqdim edilir:

Bir nəfər Peyğəmbərin (s) hüzuruna gəlib soruşdu: "Kişilər üzərində haqqa malik olmaq cəhətdən kimin hüququ daha artıqdır?

Həzrət buyurdu: Atanın haqqı bütün haqlardan daha üstündür."

O qadın yenə soruşdu: "Qadınlar üzərində haqqa malik olmaq cəhətində kimin haqqı daha üstündür?"

Həzrət buyurdu: "Onun ərinin haqqı."

Diqqət yetirin ki, bu hədisdə atanın hüququ hüquqların ən yüksək və üstünü kimi hesab olunmuşdur.

Həmçinin, qızlar ərə gedənədək, atanın onlar üzərindəki haqqı bütün haqlardan yüksəkdir, amma ərə getdikdən sonra ərinin haqqı daha irəlidir.

Rəsuli-Əkrəmin qadının kişi qarşısında olan vəzifə və borclarının bütün vəzifə və borclardan irəli saldığı bu hədis o vaxt məna tapır ki, qızlar ərə getmiş olsunlar. Əks halda isə atalıq haqqı irəlidir.

25-ci hədisdə qeyd olunduğu kimi, əgər qızın ərə getməsi ona münasib olmayıb mənafeyinin, məsləhətinin əksinə olarsa, ata nikah əqdini poza bilər. Ondan başqa heç kəsin, hətta anasının belə bir haqqı yoxdur.

Bu hədisdə 5-ci İmam ən böyük hüquq və vilayət haqqının ataya məxsus olduğunu qeyd etmişdir, halbuki, ananın belə hüququ və ixtiyarı yoxdur.

Başqa bir hədisdə Həzrət Əmirəl-möminin Əli ibn Əbutalib (ə) atanın şəxsiyyətini qoruyub məqamını hifz etmək barədə buyurur: "Övladların vəzifələrindən biri də budur ki, ata onların yanına gəldikdə ehtiram əlaməti olaraq öz yerindən qalxsın, hətta hökmdar olsa belə."

Həzrət Əmirəl-möminin Əli ibn Əbutalibin (ə) bu sözündən ata şəxsiyyətinin təzimlə yad edilməsi və ehtiram qoyulması onun hüququnun ananın hüququndan bu cəhətdən üstün olmasını çatdırır.

Həmçinin, Rəsuli-Əkrəm (s) də atanın hüquqlarını elə bu hədisin oxşarı olan bir hədisdə bəyan edərək övladlara əmr edir ki, heç vaxt ondan qabaq yol getməsinlər, ondan qabaq oturmasınlar, həmişə danışığında atanın şəxsiyyətini nəzərə alsınlar.

Atanın övlad üzərində vilayət ixtiyarına malik olduğuna, övladın mənafe və məsləhətlərində xas bir görüş və tədbirlə, müsbət və təsirli rol oynadığına, övladların səadətinə zəmanət verdiyinə, bu səadətə daha yaxın və münasib yolları ayırd edə bildiklərinə görə, məhz bu səbəbə görə atanın hüququ ananın hüquqlarından irəlidir.

Hər halda əməlisaleh və dərrakəli övladlar o qədər ağıllı hərəkət və rəftar etməlidirlər ki, ata-ananın heç birinin qəlbini sındırmasınlar!

Mən bu sualın cavabını Həzrət Peyğəmbərin (s) buyurduğu iki hadisin xülasəsindən canlandırmağa çalışıram:

1. Bir gün Peyğəmbərdən (s) soruşdular: "Ya Rəsulallah, atanın övladın boynunda olan haqqı nə qədərdir?"

Həzrət buyurdu: "Nə qədər sağsan onun sözünə baxıb əmrlərindən itaət edəsən."

Yenə də soruşdular: "Bəs ananın haqqı nə qədərdir?"

Buyurdu: "Əgər səhralarda olan qumların sayı və yağışın damcıları qədər ananın xidmətində olsan, bu, onun qarnında bir gün olmağını belə əvəz etməz".

2. Yenə bir gün bir nəfər o Həzrətdən (s) soruşdu: "Ya Rəsulallah, mənim qoca, xəstə və kor ata-anam var. Neçə illərdir onları körpə uşaq tək öz əllərimlə yedizdirirəm. Sonra isə darıxmasınlar deyə qucağımda gəzdirirəm. Onların təmizlik işlərini də öz öhdəmə götürmüşəm. Bilmək istəyirəm ki, mən öz övladlıq borcumu yerinə yetirmişəm ya yox?"

Həzrət Peyğəmbər (s) o şəxsin cavabında buyurdu: "Sənin çəkdiyin bu zəhmətlər onun (ananın) bir gecə yuxusuz qalıb sənə dediyi laylanı belə əvəz etmir".

Həzrət Peyğəmbərin (s) buyurduqlarından məlum olur ki, insan öz valideynlərinə nə qədər yaxşılıq eytsə də, onların öz övladlarına qarşı çəkdikləri zəhmətləri əvəz edə bilməz.